ΙΚΑΡΙΑ ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ ΓΕΜΑΤΟΣ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ( ΜΕΡΟΣ Α)

Ικαρία

Η Ικαρία γνωστή στην αρχαιότητα ως «Δολίχη», «Ιχθυόεσσα» και «Ανεμόεσσα» είναι ένα νησί του Βορειοανατολικού Αιγαίου. Έχει έκταση 255 τετραγωνικά χιλιόμετρα με μήκος ακτογραμμής 102 μίλια (160 χιλιόμετρα) και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 8.423 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Μορφολογία- Γεωλογία

Γεωλογικά το νησί παρουσιάζει εναλλαγές, και είναι ορεινό στο μεγαλύτερο μέρος του. Διασχίζεται από την οροσειρά του Αθέρα, του οποίου η υψηλότερη κορυφή είναι 1.041 μέτρα. Η πλειονότητα των χωριών χαρακτηρίζονται ορεινά, κάτι που οφείλεται στην ανάγκη προστασίας των κατοίκων από τις πειρατικές επιδρομές κατά τον Μεσαίωνα. Σε όλο το μήκος του νησιού εμφανίζονται πλαγιές και απότομοι βράχοι και το μεγαλύτερο κομμάτι του είναι καλυμμένο με βλάστηση.

Η ιστορία της Ικαρίας αρχίζει πριν από εκατομμύρια χρόνια. Δεν είναι γνωστό στους ερευνητές πότε κατοικήθηκε για πρώτη φορά. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά ευρήματα τα οποία καταδεικνύουν τις διαφορετικές περιόδους εμφάνισης ιχνών παρουσίας ανθρώπινου πολιτισμού, όπως στη Νεολιθική περίοδος, στην πρώιμη εποχή του χαλκού, στα μυκηναϊκά χρόνια κλπ. μέχρι και την μετέπειτα αρχαιότητα.

Για πολλούς, η Ικαρία θεωρείται ο τόπος που γεννήθηκε ο θεός Διόνυσος και συγκεκριμένα στην περιοχή κοντά στο Δράκανο και πατρίδα του κρασιού. Αξιοσημείωτο είναι εξάλλου, ότι πολλά τοπωνύμια στο νησί, σχετίζονται με το Διόνυσο.

Ιστορικά το νησί κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους (400.000-1050 π.Χ.) περιορισμένες αρχαιολογικές έρευνες σε διάφορες περιοχές και σπήλαια της Ικαρίας έχουν φέρει στο φως νεολιθικά εργαλεία και αγγεία.

Κατά την Αρχαιότητα (10ος αιώνας π.Χ. – 330 μ.Χ.) οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν Πελασγοί, που είχαν εγκατασταθεί στο βόρειο αιγαίο γενικότερα. Αργότερα (478-427 π.Χ.) βρισκόταν υπό την προστασία της Συμμαχίας της Δήλου.

Κατά τον 8ο αι. π.Χ. (750 π.Χ.), η Ικαρία για πρώτη φορά αποικίθηκε από τους Μιλησίους. Η Μίλητος ήταν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ιωνίας και αποτέλεσε σημαντικότατη ναυτική δύναμη. Για αιώνες, η αποίκηση αυτή είχε θετική επίδραση στη ζωή των γηγενών Ικαριωτών και γενικότερα του νησιωτικού χώρου. Η θαλάσσια συγκοινωνία αναπτύχθηκε και το εμπόριο άνθισε. Η γη άρχισε να καλλιεργείται, η αλιεία και η κτηνοτροφία ήκμασαν. Γίνονταν εξαγωγές σε οίνο, ελιές, καϊσια, μέλι, ξυλεία, κάρβουνα κ.α. προς άλλα νησιά και προς τα παράλια της Μικράς Ασίας. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο άρχισε να οργανώνονται οι πρώτες αρχές στο νησί, όπως η Εκκλησία του δήμου, η Βουλή κτλ.

Κατά την αρχαιότητα τρεις θεωρούνταν οι μεγάλεις κωμοπόλεις του νησιού: η Οινόη (σημερινός Κάμπος), τα Θέρμα και το Δράκανο, ενώ για πολλούς υπήρξε και το Ταυροπόλιο (σημερινός Νας). Κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. η Ικαρία κυριαρχήθηκε από τον τύραννο της Σάμου, Πολυκράτη. Επί των ημερών του, η Σάμος αναδείχθηκε σε πρώτη ναυτική δύναμη και γνώρισε μεγάλη ευημερία, αφού ξέφυγε από τη δύναμη του Κύρου που είχε στην υποτέλειά του όλη τη Μ.Ασία και τα νησιά. Εκείνη την περίοδο χτίστηκε ο ναός της Αρτέμιδος στο Να. Αργότερα, με την πτώση του τυράννου της Σάμου, η Ικαρία περιήλθε στην ηγεμονία των Περσών και συγκεκριμένα στο Δαρείο.

Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέµιδος

Στα βορειοδυτικά του νησιού ευρίσκεται ο όρμος του Να, με τα ερείπια του Ιερού της Ταυροπόλου Αρτέμιδος, κτίσμα κατά την παράδοση του Ορέστη και της Ιφιγένειας. Εκεί εκβάλλει ο ποταμός ΧΑΛΑΡΗΣ και στην αριστερή του όχθη διατηρείται προβλήτα, ενώ στις κλιτύες του λόφου σώζονται αρκετές θεμελιώσεις από το Ιερό και λείψανα βάθρων.

Το Ιερό κατεστράφη στα μέσα του περασμένου αιώνα, και τα μάρμαρα του χρησιμοποιήθηκαν για την εξαγωγή άσβεστου. Τα ευρήματα από την έρευνα χάθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Η Οινόη και τα Θέρμα έλαβαν από τους πρώτους μέρος στην Αθηναϊκή Συμμαχία που αγωνιζόταν ενάντια στους Πέρσες και η οποία υπερίσχυσε έναντι της επεκτατικής πολιτικής των Λακεδαιμονίων. Η Ικαρία παρέμεινε στην Αθηναϊκή Συμμαχία μέχρι την ολοκληρωτική υποτέλεια τού νησιού στους Μακεδόνες (περί τα 436 π.Χ.), οπότε και δημιούργησε μια ενιαία συμπολιτεία με το όνομα ‘ΚΟΙΝΟΝ ΙΚΑΡΙΩΝ’.

Η Ικαρία περιήλθε αρχικά στο κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κατέληξε, μετά από πολλές φιλονικίες μεταξύ των απογόνων, στο βασίλειο της Περγάμου, υπό το βασιλιά Άτταλο το Γ’, γύρω στο 2ο π.Χ. αιώνα και πέρασε κατόπιν, στην εξουσία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η στήλη της Ικαρίας: επιτύμβιο ανάγλυφο του 460 π.Χ., έργο του γλύπτη Παλίονος του Πάριου. Αρχαιολογικό Μουσείο Αγ. Κηρύκου (φωτ.: Θ. Κατσαρός)

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΤΟΠΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΚΑΤΣΑΡΟ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΥΠΗΡΞΕ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟ ΒΑΣΕΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

Στο Χωριό Γλαρέδο, στη θέση Παλιοπερίβολο εντοπίσθηκε οικισμός της νεολιθικής περιόδου. Σώζονται ερείπια οικιών, κυκλικού σχήματος στην κάτοψη, με λίθινη κρηπίδα. Στην εσωτερική πλευρά του κρηπιδώματος, εν είδει ορθομαρμάρωσης, διασώζονται στη θέση τους όρθιες γρανιτένιες πλάκες. Διατηρείται το λιθόστρωτο δάπεδο σε μερικές οικίες και πλήθος οστράκων κεραμικών αγγείων και θραύσματα οψιανού. Η διάμετρος των κατασκευών αυτών κυμαίνεται από 3,70μ. μέχρι 5,20μ. Στη θέση Προπεζουλωπή βόρεια του Δρακάνου και λίγα χιλιόμετρα από τον όρμο Ιερό και το ομώνυμο σπήλαιο, εντοπίσθηκαν μεγαλιθικά μνημεία (Menhir). Πρόκειται για στήλες από ασβεστολιθικό πέτρωμα, ύψους 1,22μ. η μικρότερη έως και 2,80μ. η μεγαλύτερη. Από αυτές άλλες ευρίσκονται στημένες στην αρχική τους θέση και άλλες έχουν καταπέσει στο έδαφος. Όλες είναι οξυκόρυφες ή σχεδόν οξυκόρυφες, στημένες σε ομάδες, σε ευθεία σειρά συνήθως. Γειτονεύουν με τύμβους προς τα νοτιοανατολικά, ενώ προς τα βόρεια έχουμε πανοραμική θέα του όρμου του Ιερού.

ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΟΥ Ο κ ΚΑΤΣΑΡΟΣ

Στο ΣΤ’ Διεθνές Συμπόσιο Αιγαίου (Ιούλιος 1980) υποστηρίξαμε ότι στο σπήλαιο αυτό λατρευόταν ο Διόνυσος. Πιστεύουμε ότι και οι προαναφερθείσες στήλες έχουν σχέση με τη διονυσιακή λατρεία (Απολλοδώρου: Βιβλ. Ill, V, 2). Από τους ιστορικούς χρόνους οι πληροφορίες που έχουμε για την Ικαρία είναι ελάχιστες, αποσπασματικές και συνήθως έμμεσες. Από τους καταλόγους της Αθηναϊκής Συμμαχίας πληροφορούμεθα ότι δύο πόλεις του νησιού, η Οινόη και οι Θέρμες, ήταν μέλη της συμμαχίας. Οι Θέρμες ευρίσκονται ανατολικά του Αγ. Κηρύκου, στη σημερινή κοιλάδα που φέρει το όνομα Θέρμα (τα), λόγω των ιαματικών θερμών αλιπηγών. Ανατολικότερα, στη θέση Χαλασμένα Θέρμα, σώζονται ερείπια λουτρικών εγκαταστάσεων των ελληνορωμαϊκών χρόνων. Από τις αρχαίες Θέρμες σώζονται ελάχιστα αρχιτεκτονικά μέλη και αγγεία που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγ. Κηρύκου. Αξιολογώντας τα ευρήματα των Θέρμων και της ευρύτερης περιοχής πιστεύουμε ότι οι Θερμαίοι εξ Ικάρου δεν διέμεναν σε μια πόλη τειχισμένη, αλλά κατοικούσαν κωμηδόν, δηλαδή κατά κώμας και χωριά. Διοικητικό κέντρο πρέπει να ήταν το σημερινό χωριό Καταφύγι(-ον) με την ισχυρή ακρόπολη του, βόρεια των σημερινών Θέρμων και οικονομικό κέντρο οι Θέρμες, τα σημερινά Θέρμα.

Στο ανατολικό άκρο του νησιού σώζονται τα ερείπια της πόλης και της ακρόπολης του Δρακάνου, επί του ομώνυμου όρους και ακρωτηρίου, γνωστού ήδη στους Ομηρικούς Υμνους. Ο Στράβων, ο οποίος αναφέρει το πόλισμα, σημειώνει ότι έχει πρόσορμο. Ο πρόσορμος αυτός είναι διπλός σε σχήμα W. Διατηρούνται ακόμα λείψανα λιμενικών εγκαταστάσεων βυθισμένων στα νερά και τμήμα νεωρίου, λαξευμένο εν μέρει στο σκληρό πέτρωμα. Γύρω από τους δυο όρμους αμφιθεατρικά διακρίνονται τα ερείπια της αρχαίας πολίχνης.

Η ακρόπολη καταλαμβάνει το ακρωτήριο και στο νοτιότατο σημείο υπάρχει τετράπλευρος οχυρωματικός πύργος. Τέτοιοι πύργοι υπάρχουν κατά διαστήματα σε σημεία των τειχών όπου το έδαφος προσφέρει εύκολη πρόσβαση. Στο βόρειο άκρο της ακρόπολης υψώνεται ο μεγάλος κυκλικός πύργος των ελληνιστικών χρόνων, σε ύψος τουλάχιστον τριών ορόφων, με τοξωτές τις δυο εισόδους του. Ο πύργος αυτός χρησιμοποιήθηκε και ως φρυκτωρία, οι δε κάτοικοι του νησιού τον ονομάζουν Φάρο, από όπου πήρε και το όνομα όλη η περιοχή. Δυτικά της ακρόπολης ευρίσκονται τα αρχαία λατομεία και λίγα μέτρα δυτικότερα προς το μέρος της απότομης ακτής, σώζεται τύμβος από χώμα διαμέτρου 5μ. περίπου.

Ο Παυσανίας στο Ελλάδος περιήγησις IX, 1,5-6 αναφέρει: Ικαρον αποπνιγέντα δε εξήνεγκεν ο κλύδων ες την υπέρ Σάμου νήσον, έτι ούσαν ανώνυμον. Επιτυχών δε Ηρακλής γνωρίζει τον νεκρόν και έθαψεν ένθα και νυν έτι αυτώ χώμα ου μέγα επί άκρας έστιν ανεχούσης ες το Αιγαίον. Δεν αποκλείεται ο τύμβος που αναφέραμε να είναι αυτός που περιγράφει ο Παυσανίας. Συνδυάζοντας τη διήγηση αυτή του Παυσανία και τα όσα γνωρίζουμε από την αρχαία παράδοση, πιθανόν ο τύμβος αυτός να είχε θεωρηθεί ότι ήταν του Ικάρου.

Στην Ικαρία υπάρχουν πάρα πολλά σπήλαια, πολλών διαφορετικών ειδών, αν και οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού αγνοούν την ύπαρξη τους, με αποτέλεσμα να μένουν ανεκμετάλλευτα.

Ρωγμή του Χρόνου

Η ρωγμή του χρόνου βρίσκεται στον Άγιο Κήρυκο, δίπλα στον δρόμο που οδηγεί στον Φάρο

Ιερό Σπήλαιο

Το συγκεκριμένο σπήλαιο βρίσκεται στην περιοχή Ιερό, κοντά στον Φάρο.

Ο μύθος λέει ότι εκεί γεννήθηκε ο θεός Απόλλων.

Ρωμαϊκοί χρόνοι

Τα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας επικρατούσε ειρήνη, μέχρι την επίθεση του Μιθριδάτη από την Ανατολή, με σκοπό την κατάκτηση της Ρώμης. Με το τέλος των Μυθριδατικών πολέμων (108-66 π.Χ.), στη Μεσόγειο επικράτησε μεγάλη αναταραχή. Σημαντική ήταν η δράση των πειρατών της Κιλικίας (παράλια Μ. Ασίας) οι οποίοι κυριάρχησαν σε όλη την Μεσόγειο και στη Ικαρία, την οποία λεηλάτησαν και λήστεψαν ως και το ναό της Αρτέμιδος στο Ταυροπόλιον. Με τη συντριβή των πειρατών από τον Πομπήιο, τα νησιά κατάφεραν και συνήλθαν. Αργότερα, όμως, με την άνοδο του Οκταβίου, η Ικαρία περιήλθε στη Σάμο. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας, το νησί γέμισε από εξόριστους, ενώ συνεχιζόταν η τυρανία των Ρωμαίων, που έφερε το νησί σε άθλια κατάσταση.

Βυζαντινοί χρόνοι

Δεν υπάρχουν πολλές πηγές που να μαρτυρούν την κατάσταση της Ικαρίας κατά τους Βυζαντινούς χρόνους. Ωστόσο, από τις παραδόσεις, έγινε γνωστό ότι εκείνη την εποχή το νησί, ήταν τόπος εξορίας για το βασιλικό γένος για πολλά χρόνια. Για το λόγο αυτό, οι κάτοικοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους γόνους ευγενών και δεν επέτρεπαν τους γάμους με άλλους, πλην τους γηγενείς, ώστε να διατηρηθεί το βασιλικό αίμα.

Καθ’όλη τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων, η Ικαρία καθώς και όλο το Αιγαίο ήταν στο έλεος των πειρατών και των βαρβάρων. Αξιοσημείωτη ήταν η επιδρομή των Σαρακηνών κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα, ενώ από τον 11ο μ.Χ. αιώνα μέχρι τον 13ο μ.Χ. αιώνα δέχθηκε αλλεπάλληλες λεηλασίες από Γενοβέζους, Βενετούς, Σικελούς, Τούρκους κ.α.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει τον καιρό της πειρατείας, όπου τα παραλιακά χωριά είχαν εγκαταλειφθεί και οι κάτοικοι ζούσαν στα ορεινά και στο εσωτερικό κομμάτι του νησιού, όπου δεν ήταν ορατοί από τη θάλασσα και τους πειρατές.

Οι Ικαριώτες είχαν καταφέρει να φτιάξουν ένα μοναδικό σύστημα επιβίωσης, σύμφωνα με το οποίο τα σπίτια ήταν κατασκευασμένα από πέτρες και πλάκες (σχιστόλιθος) με τρόπο που από μακριά φαινόντουσαν σαν να ήταν βράχοι. Τα σπίτια ήταν χαμηλοτάβανα και δεν υπήρχε καπνοδόχος για τα τζάκια για να μην φαίνεται ο καπνός από μακριά.

Επιπλέον απέφευγαν να κυκλοφορούν την μέρα και κυκλοφορούσαν μόνο την νύχτα. Περί τα 1204 μ.Χ η Κωνσταντινούπόλη κυριεύτηκε από τους Σταυροφόρους (αρχή Φραγκοκρατίας) και η Ικαρία δόθηκε στους Βενετσιάνους, ενώ το 14ο μ.Χ.αιώνα επανήλθε στο βυζαντινό κράτος και έγινε αρχικά κτήμα των Ιουστινιανών Γενοβέζων από τη Μαόνα της Χίου και τέλος των Ιουστινιανών Αραγκίων.

Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας, η τελευταία κατάληψη του νησιού γίνεται από τους Ιππότες της Ρόδου, ενώ αποτελεί άξιο λόγου ότι κατά την περίοδο αυτή που διήρκησε πάνω από 150 χρόνια δεν υπάρχουν καθόλου ευρήματα που να δηλώνουν την επιρροή των Φράγκων στην Ικαρία.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΕΝ ΣΤΑΜΑΤΑ ΕΔΩ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΘΑ ΕΠΑΝΕΛΘΟΥΜΕ ΓΙΑΤΙ ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΚΑΛΥΨΕΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΘΑ ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΒΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ . ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΧΑΙΟ ΑΛΛΩΣΤΕ ΟΤΙ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΑΝ Ο ΓΕΝΑΘΛΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ .